Belgenin Türkçe Özeti:
Başlık: "Osmanlı'da Oğlancılık".
Yazar: Rıza Zelyut
Bağlam ve Amaç:
Bu çalışma, Osmanlı İmparatorluğu'nda yetişkin erkekler ile ergenlik çağındaki oğlanlar arasındaki ilişkileri (*oğlancılık*) ele alır. Geleneksel tarihçilerin bu olguyu görmezden gelmesini eleştirir ve sosyo-kültürel, dini ve siyasi kökenlerini inceler.
**Temel Noktalar:**
1. **Tarihsel ve Dini Bağlam:**
- Eşcinsel ilişkiler, kölelik ve iktidar yapılarıyla bağlantılıydı; Yunan, Roma ve Ortadoğu modellerinden etkilenmişti.
- Kur'an ve İncil'deki referanslar (örneğin, Lut kavmi) bu pratikleri meşrulaştırmak veya kınamak için kullanıldı.
- Harem sistemi ve *devşirme* (Hristiyan çocukların zorla alınması), ergenlerin cinsel sömürüsünü kurumsallaştırdı.
2. **Osmanlı Sosyal Yapısı:**
- Harem ve selamlık, toplumsal cinsiyet ayrımını simgeliyordu; erkek köleler (*içoğlanları*) ve kadın köleler (*cariye*) sömürülüyordu.
- Fetihlerde ele geçirilen veya satın alınan oğlanlar, imparatorluk okullarında (*Enderun*) eğitilerek elitlerin zevk nesnesi haline getirildi.
3. **Akademik Kaynaklara Eleştiri:**
- Halil İnalcık ve İlber Ortaylı gibi tarihçiler, bu pratikleri önemsizleştirmek veya görmezden gelmekle suçlanır.
- Edebi metinler (şiirler, *şehrengiz*) ve Avrupalı seyyahların anlatıları (Jean de Thévenot, Stephan Gerlach), oğlancılığın normallaşmasını belgeliyor.
4. **Kültürel ve Edebi Boyutlar:**
- Divan şiiri, erkek güzelliğini yücelterek elitler arasında homoerotik ilişkilerin kabul gördüğünü yansıttı.
- Gazalî'nin *Kitab-ı Dâfi-ül Gumûm* gibi eserler, dönemin cinsel ahlakını açıkça tasvir etti.
5. **Miras ve Tartışmalar:**
- Kemalist Cumhuriyet, Osmanlı'nın "ahlaki çöküşüyle" ilişkilendirilen bu pratiklere bir son verdi.
- Yazar, Osmanlı İmparatorluğu'nu ahlaki model olarak sunma çabalarını insan hakları bağlamındaki çelişkilerle eleştirir.
**Sonuç:**
Rıza Zelyut, tarihsel, edebi ve dini kaynakları bir araya getirerek Osmanlı tarihinin tabu sayılan bir yönünü ortaya çıkarır. Elitlerin dini katılık iddiasıyla cinsel müsamahası arasındaki tezadı vurgulayarak, bu mirasın marjinal grupların hakları üzerinden yeniden değerlendirilmesini savunur.
---
**Not:** Bu özet, yazarın toplumsal ve tarih yazımına yönelik eleştirisini vurgular. Anlam netliği için Osmanlıca terimler açıklanmıştır.